ONZ

W związku z zaplanowaną na 26 maja br. Radą do Spraw Zagranicznych jeden z głównych unijnych graczy – Francja, lobbuje za przyjęciem wspólnego stanowiska UE w zakresie ustalenia jednolitego standardu w przedmiocie definicji praw reprodukcyjnych i seksualnych (SRHR), w tym rozszerzenia ich zakresu pojęciowego o tzw. „prawo do aborcji”. Wiąże się to bezpośrednio z przewidzianymi na jesień bieżącego roku na forum ONZ negocjacjami tzw. celów w ramach Zrównoważonego Rozwoju, stanowiących część Agendy post 2015. Próba wypracowania daleko idącego stanowiska UE w tym zakresie budzi zasadnicze wątpliwości natury prawnej w kontekście obowiązujących dokumentów międzynarodowych i przepisów prawa unijnego.

Termin „prawa reprodukcyjne i seksualne”, pomimo osiągniętego w 1994 r. w na Międzynarodowej Konferencji Ludnościowej w Kairze konsensusu, wciąż pozostaje przedmiotem negocjacji środowisk zainteresowanych promowaniem aborcji. W dokumencie wieńczącym kairską konferencję wyraźnie stwierdzono jednak, że aborcja nie może być w żadnym wypadku postrzegana jako jedna z metod planowania rodziny. Pomimo to, wciąż podejmowane są próby zrewidowania tego stanowiska. Wiele państw i organizacji postuluje uczynienie aborcji powszechnej i legalnej, argumentując to rzekomym zwiększeniem bezpieczeństwa kobiet, które temu zabiegowi się poddają. Żądania te są bezpośrednio wymierzone w takie kraje jak Rzeczpospolita Polska, Węgry czy Malta, gdzie aborcja postrzegana jest co do zasady jako przestępstwo, a życie chronione od momentu poczęcia (zob. wyrok TK z 28.05.1997r., K 26/96).

Polska wyraźnie sprzeciwiła się interpretowaniu terminu „prawa reprodukcyjne i seksualne”, które tworzyłoby konstrukcję „prawa do aborcji”. W zastrzeżeniu wystosowanym przez Polskę w kontekście ratyfikacji Konwencji o Ochronie Osób Niepełnosprawnych, jednoznacznie stwierdza się, że art. 23 par 1 (b) praz 25 (a) nie mogą być interpretowane sposób który potwierdzałby prawo jednostki do aborcji lub nakazujący państwu stworzenie dostępu do niej. Co więcej, należy wskazać, że zgodnie z art. 168 TFUE Unia Europejska nie jest kompetentna do formułowania i realizowania polityki z zakresu zdrowia publicznego, do którego wlicza się zdrowie reprodukcyjne i seksualne i związane z nim prawa. Artykuł 168 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, jednoznacznie stanowi, że kompetencje Unii Europejskiej w dziedzinie zdrowia publicznego mogą mieć jedynie charakter wspierający, koordynujący i uzupełniający działania państw członkowskich. W związku z tym, działania Unii w tej dziedzinie muszą być prowadzone w poszanowaniu obowiązków państw członkowskich w określaniu ich polityki zdrowotnej, organizacji i świadczeniu usług zdrowotnych i opieki medycznej. Jak czytamy w uchwalonej w marcu br. raporcie M. Tarabella, konieczne jest poszanowanie przez Unię Europejską wyłącznej kompetencji państw członkowskich w zakresie formułowania i realizowania polityki dotyczącej zdrowi seksualnego i reprodukcyjnego oraz wiążących się z nim praw. Co więcej, sama Komisja Europejska jednoznacznie stwierdziła, że „Unia Europejska nie ma kompetencji w przedmiocie polityki aborcyjnej i nie może ingerować w tym zakresie w rozwiązania państw członkowskich” (E-006285/14, E-007476/14).

W kontekście powyższych ustaleń nie ma wątpliwości co do tego, że polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych powinno wyrazić zdecydowany sprzeciw wobec planów ustalenia wspólnego stanowiska Unii Europejskiej w zakresie „praw reprodukcyjnych i seksualnych” oraz zanegować próby rozpoczęcia na forum unijnym debaty na temat aborcji, jako niezgodnych z potwierdzanymi przez Komisję Europejską przepisami traktatowymi o znaczeniu fundamentalnym.

Podczas trwających obrad Komitetu Praw Człowieka w Genewie Irlandzka organizacja, zwracająca uwagę na granice kompetencji Komitetu i na treść prawa międzynarodowego, spotkała się z inwektywami ze strony przewodniczącego Komitetu.

Irlandzkie prawo chroniące życie dziecka przed porodem zostało przez Komitet uznane za niezwykle restrykcyjne i „nieakceptowalnie okrutne”. Komitet wyraził przy tym ubolewanie, że Irlandia nie chce rozszerzyć obowiązującego katalogu przesłanek uprawniających do legalnej aborcji. Przypomnieć należy, że w Irlandii, w której konstytucji obowiązuje zasada ochrony życia poczętego, aborcja jest dopuszczalna w przypadku stwierdzonego przez dwóch lekarzy zagrożenia dla życia matki. Ostatnio, pod wpływem międzynarodowej presji, ustawowo włączono do pojęcia „zagrożenie życia matki” również uzasadnioną i potwierdzoną przez trzech lekarzy obawę, że kobieta z powodu ciąży popełnić może samobójstwo. Przesłankę tę niezwykle trudno obiektywizować, stąd powstaje obawa, że będzie ona nadużywana.

Grupa irlandzkich organizacji proaborcyjnych nie ustaje jednak w zabieganiu na forum Komitetu Praw Człowieka ONZ, na rzecz zmuszenia Irlandii do dalszego osłabiania ochrony życia dzieci na prenatalnym etapie rozwoju. Jedyną organizacją pozarządową obecną na spotkaniu, która walczyła o przestrzeganie konstytucyjnego zapisu o podmiotowości prawnej nienarodzonego dziecka była „Family & Life”, reprezentowana przez dr Thomasa Finnegana. Dr Finnegan zwrócił uwagę Komitetowi, że zadawane rządowi Irlandii przez Komitet pytania sugerują jakoby istniało coś takiego jak „prawo do aborcji”, a także stwarzają wrażenie, że ludzki płód nie jest człowiekiem. Tymczasem na gruncie prawa międzynarodowego nie istnieje pojęcie „prawa do aborcji” a wszelkie próby jego wprowadzenia spotykają się ze znacznym oporem. Dr Finnegan przypomniał również Komitetowi, że zgodnie z wieloma międzynarodowymi traktatami, poczęte dziecko uważane jest za podmiot praw człowieka. Dodatkowo, wskazał on, że Komitet nie jest organem uprawnionym do wydawania wiążących interpretacji Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Przewodniczący Komitetu pytania te pozostawił jednak bez odpowiedzi, komentując je jedynie jako „niezwykle aroganckie”.

Zachowanie Przewodniczącego budzi głębokie oburzenie, tym bardziej, że zobowiązany był do wysłuchania konstruktywnych opinii wszystkich organizacji pozarządowych mających prawo głosu na spotkaniu. Wyraźne faworyzowanie tylko tych, przedstawiających proaborcyjny światopogląd godzi w zasady pluralizmu i wolności wyrażania opinii. Pamiętać trzeba też o tym, że Irlandzkie społeczeństwo już wiele razy dało wyraz swojemu poparciu dla prawa nienarodzonych dzieci do życia.

Zadaniem Komitetu Praw Człowieka utworzonego na podstawie Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych jest monitorowanie tego czy Państwo-Strona tego paktu wypełnia wynikające z niego obowiązki. W Pakcie tym próżno szukać wzmianek o aborcji, tym bardziej o aborcji jako prawie podmiotowym. Mimo to, Komitet, choć nie jest do tego w żadnym stopniu legitymowany, usilnie stara się podejmować działania mające na celu redefinicję Paktu. Należy podkreślić, że prerogatywę zmiany treści Paktu posiadają jedynie jego strony, czyli 168 państw które go ratyfikowały.

Podobne działania, mające na celu obejście traktatowych postanowień, podejmują inne struktury organizacyjne Narodów Zjednoczonych. Pod pretekstem kontrolowania przestrzegania praw traktatowych, wywierana jest niedopuszczalna presja na państwa strony nieakceptujące światopoglądu promowanego przez ONZ. Ofiarą napastliwych ataków rozmaitych komórek ONZu padł już wielokrotnie Watykan. Poza zakres swoich kompetencji notorycznie wykracza także Komitet Praw Dziecka ONZ, próbujący narzucić państwom-stronom szerszy dostęp do aborcji dla nastolatków. Działania te stają się powoli swoistą „normą” w funkcjonowaniu ONZ. Ingerencja w suwerenne prerogatywy państw niezgadzających się na proaborcyjny światopogląd urzędników ONZ to poważne zagrożenie dla praw i wolności politycznych i obywatelskich, które przecież powinny znajdować się pod szczególną ochroną tej organizacji.

Jeśli kontrowersyjny termin zdrowia oraz praw seksualnych i reprodukcyjnych zostanie włączony do Celów ONZ w Ramach Zrównoważonego Rozwoju, państwa, w których aborcja co do zasady jest zakazana, a katalog wyjątków jest ograniczony, mogą być poddane międzynarodowej presji w kierunku liberalizacji obowiązujących regulacji prawnych. W interesie Polski leży usunięcie praw seksualnych i reprodukcyjnych z katalogu celów ONZ na lata 2015-2030.

Otwarta Grupa Robocza ONZ finalizuje obecnie prace nad włączeniem terminu zdrowia i praw seksualnych do katalogu Celów w ramach Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals – SDG) jako jednego z środków służących poprawie sytuacji kobiet. Zagadnienie to było również przedmiotem, niesławnej pamięci, Raportu Estreli, odrzuconego w zeszłym roku na forum Parlamentu europejskiego. Niestety, reprezentanci Polski na forum Otwartej Grupy Roboczej również popierają ten postulat. Teoretycznie, termin zdrowia i praw seksualnych i reprodukcyjnych rozumiany zgodnie z Platformą Działania Międzynarodowej Konferencji dotyczącej Rozwoju Ludności w Kairze, odrzuca pojęcie „prawa do aborcji”. W odniesieniu do aborcji dopuszczonej przez krajowe porządki prawne, wymaga by była ona bezpieczna.

Często jest to jednak tylko ładnie brzmiąca teoria. Biorąc pod uwagę wiążący dla wszystkich państw charakter ustalanych Celów w ramach Zrównoważonego Rozwoju (SDG) oraz brak precyzyjnej definicji terminu „zdrowia i praw reprodukcyjnych i seksualnych”, sytuacja staje się niepokojąca. Realizowanie Celów będzie bowiem podlegało monitoringowi ze strony wyspecjalizowanych agencji ONZ. W tym kontekście, przeprowadzanie w Polsce aborcji będzie poddawane kontroli, przede wszystkim pod względem dostępności i efektywności tej „usługi”.

Zgodnie z wskaźnikami WHO mającymi służyć ocenie czy w danym państwie aborcja przeprowadzana jest w sposób bezpieczny, brane pod uwagę mają być takie czynniki jak: ilość placówek przeprowadzających zabieg przerwania ciąży na 500 tys. obywateli, procent „wykwalifikowanych” do przeprowadzania aborcji lekarzy, procent ludności zamieszkującej nie dalej niż 2 godziny drogi od placówki przeprowadzającej aborcję, procent ludności posiadającej właściwą wiedzę dotyczącą prawnych uregulowań aborcji oraz procent placówek używających rekomendowane przez WHO metody aborcji.

Potraktowanie zdrowia oraz praw reprodukcyjnych i seksualnych jako elementu SDG przyczyni się zatem do systematycznego upowszechniania aborcji i nadawania jej charakteru prawa podmiotowego, nie zaś, jak jest dotychczas, wyjątku od zasady ochrony życia ludzkiego w prenatalnym okresie rozwoju. Promowanie aborcji z pewnością kwestionuje tę zasadę i kłóci się z obowiązującymi w Polsce gwarancjami poszanowania dla godności człowieka i jego życia (art. 30 i 38 Konstytucji RP).

Stąd, bardzo ważne jest przedstawienie przez społeczeństwo polskie Ministrowi Spraw Zagranicznych, żądania poparcia przez Polskę postulatu, by kontrowersyjny termin „prawa reprodukcyjne” lub „zdrowie reprodukcyjne” usunąć z SDG i zastąpić je klarownym i niekontrowersyjnym celem, jakim jest upowszechnienie prawa kobiet do odpowiedniej opieki okołoporodowej, odpowiadające ich realnym potrzebom.

W tym celu zachęcamy do podpisania petycji skierowanej do Ministra Spraw Zagranicznych Radosława Sikorskiego:

- na portalu Protestuj.pl: Więcej troski o kobiety w ciąży zamiast prawa do aborcji - napisz do ministra!

- na stronie CitizenGO: Opieka okołoporodowa zamiast "praw reprodukcyjnych" - poproś ministra o dobry postulat w ONZ!

Wciąż jest jeszcze szansa aby coś zmienić!

Karolina Dobrowolska