chrześcijaństwo

Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał, że skazanie Doroty „Dody” Rabczewskiej za znieważanie Biblii było… naruszeniem praw człowieka. Chodzi o prowokacyjne słowa piosenkarki, według której Pismo Święte „spisał ktoś napruty winem i palący jakieś zioła”. Chociaż polski sąd skazał celebrytkę na grzywnę w wysokości 5 tys. zł, a Trybunał Konstytucyjny (w starym jeszcze składzie) uznał to za zgodne z Konstytucją RP, to teraz Polska ma zapłacić wokalistce 10 tys. euro zadośćuczynienia.

Muzułmanów nie wolno obrażać, a chrześcijan już tak?

Orzecznictwo Trybunału w tej sprawie jest skrajnie niekonsekwentne. Jeszcze 3 lata temu ci sami sędziowie orzekli, że praw człowieka nie naruszyło ukaranie przez austriacki sąd kobiety, która na zamkniętym seminarium na temat islamu zarzuciła Mahometowi skłonności pedofilskie, powołując się na to, że islamski prorok wszedł w związek małżeński z 6-letnią dziewczynką, a – zgodnie z islamską tradycją – skonsumował ten związek, gdy młoda żona miała 9 lat. Pomimo tego, że kobieta przywołała w swojej wypowiedzi znane fakty historyczne, ETPC uznał, że wypowiedź stanowiła „podłe pogwałcenie ducha tolerancji”.

Jednym słowem, Trybunał stwierdził, że nie można obrażać islamskiego proroka i autora świętej księgi muzułmanów (nawet jeśli wypowiedź ma jasne podstawy w faktach historycznych), ale można bezkarnie znieważać proroków i autorów księgi świętej dla chrześcijan i żydów (nawet jeśli wypowiedź nie ma żadnych podstaw, „nie opierała się na poważnych źródłach" i „była celowo frywolna i barwna, ze względu na chęć wzbudzenia zainteresowania”).

Zmiana wyroku jest możliwa

Na szczęście możemy jeszcze podjąć próbę zmiany tego orzeczenia. Choć media przemilczają ten fakt, wyrok ETPC ws. Dody nie jest ostateczny. Polski rząd nadal może się od niego odwołać, przekazując sprawę do Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Dlatego uruchomiliśmy petycję w tej sprawie i pracujemy nad wzorem odwołania, które przekażemy Ministrowi Spraw Zagranicznych. W przeszłości odwołanie do Wielkiej Izby ocaliło już prawo mieszkańców Europy do zawieszania krzyży w szkołach, które początkowo podważył wyrok Trybunału we włoskiej sprawie Lautsi. Jest zatem o co walczyć.

Jeśli dojdzie do ponownego rozpoznania sprawy przez powiększony skład Trybunału, wykorzystamy nasze doświadczenie w wielu sprawach przed ETPC i przedstawimy międzynarodowym sędziom opinię przyjaciela sądu („amcus curiae”). Trybunał powinien – w ślad za wcześniejszymi wyrokami – potwierdzić, że wolność słowa nie oznacza wolności do obrażania osób wierzących i ich największych świętości, a ochrona wierzących to także ochrona pokoju religijnego w Europie.

Wierzę w to, że dzięki naszemu zaangażowaniu, uda się odwrócić ten skandaliczny wyrok. Już wiele razy Trybunał w Strasburgu przychylał się do naszych argumentów, cytując stanowiska Ordo Iuris w swoich orzeczeniach. Oby tak było i tym razem.

Potrzebna skuteczniejsza ochrona uczuć religijnych

Angażujemy się także w prace nad nowelizacją kodeksu karnego, która ma usprawnić ochronę osób wierzących oraz miejsc i przedmiotów kultu religijnego. Komitet inicjatywy obywatelskiej odbył już z nami spotkanie oraz otrzymał szczegółowe sugestie usprawnienia projektu w toku prac sejmowych.

Do czasu skutecznej zmiany przepisów nasza praca skupia się na licznych postępowaniach wytoczonych sprawcom szczególnie wulgarnych zniewag wymierzonych wizerunkom Najświętszej Maryi Panny, Pana Jezusa czy przypadkom zakłócania Mszy świętych lub innych religijnych uroczystości. Reprezentujemy także konkretne ofiary przemocy motywowanej nienawiścią do chrześcijan.

Walka o sprawiedliwy, chociażby symboliczny, wyrok dla Dody to walka o skuteczne gwarancje konstytucyjnej zasady wolności religijnej i wolności kultu. W 2015 roku Trybunał Konstytucyjny potwierdził w sprawie Dody, że Konstytucja RP gwarantuje ochronę uczuć religijnych i pozwala na skazanie za ich zniewagę. Wyrok ETPC jest zatem uderzeniem w polską konstytucję i prawo do suwerennego określania przez Polskę zasad prawnej ochrony wolności obywatelskich.

Teraz ważna jest nasza reakcja. Jeśli pozostaniemy bierni, wyrok ETPC może stać się zachętą dla fali bezkarnych ataków na wszystko, co dla nas święte, a nasza wolność wyznania stanie się fikcją.

Adw. Jerzy Kwaśniewski – prezes Ordo Iuris

W Polsce dochodzi do licznych aktów nienawiści ze względu na wyznawaną religię, wymierzanych głównie w chrześcijan. Instytut Ordo Iuris zebrał dane na ten temat w ramach cyklicznego badania World Watch Research, jednostki badawczej Open Doors International. Jest to organizacja pozarządowa zaangażowana w pomoc chrześcijanom i kościołom w nieprzyjaznych środowiskach. Badanie dotyczy przypadków łamania podstawowych praw chrześcijan w różnych państwach świata. Z tego też powodu wiele z nich dotyczyło raczej realiów miejsc, gdzie dominuje ludność innych wyznań.

Jednym z narzędzi badawczych jest formularz. Pozwala on mieć zarówno ogólny, jak i szczegółowy obraz sytuacji chrześcijan w określonym czasie i kraju od lokalnych ekspertów. Jego pytania obejmują różne aspekty życia chrześcijan i ich kościołów (życie prywatne, życie rodzinne, życie wspólnotowe, życie narodowe i życie kościelne) oraz wymieniają możliwe motory i przyczyny dyskryminacji i nietolerancji wobec chrześcijan (takie jak nietolerancja świecka i ucisk islamski).

Wskazać jednak trzeba, że również w Polsce zdarzają się przypadki naruszania praw chrześcijan, a ze względu na strukturę wyznaniową panującą w kraju - przede wszystkim katolików. Zasadniczo jest to jednak łamanie praw przez inne jednostki, nie zaś w sposób zorganizowany przez państwo, jak ma to nieraz miejsce w innych rejonach świata.

Społeczne wykluczenie ludzi wierzących

Przykładowo w grupie młodych kobiet w dużych miastach istnieje tendencja do wykluczania lub niepełnego włączania do danej grupy społecznej kobiet, które poparły wyrok Trybunału Konstytucyjnego RP z 22 października 2020 roku w sprawie aborcji eugenicznej. Grozi im utrata reputacji społecznej lub zawodowej wobec przeważającej większości kobiet w tym wieku, które sprzeciwiają się wyrokowi TK i traktują postawę drugiej strony jako brak solidarności z tzw. prawami kobiet. Ponadto podczas protestów po orzeczeniu Trybunału w sprawie aborcji eugenicznej (oświadczenie o jej niezgodności z Konstytucją) dochodziło do agresywnych zachowań wobec chrześcijan, nawet podczas Mszy, ze strony działaczy proaborcyjnych. Obecnie nadal dochodzi do incydentów na tym tle i to w tendencji wzrostowej.

Na kwestie aborcyjne nakładają się również narastające tendencje laicyzacyjne. Należy podkreślić, że problemy dnia codziennego, takie jak panujący kryzys ekonomiczny (inflacyjny), trwająca wojna na Ukrainie, kryzys energetyczny itd. odciągają uwagę opinii publicznej od spraw drogich wiernym katolickim, takich jak aborcja czy walka cywilizacyjno-ideologiczna. Jeszcze kilka lat temu, takie praktyki, jak przerywanie Mszy św. z użyciem transparentów proaobrcyjnych czy naruszanie własności prywatnej poprzez dewastacja kościoła, nie były całkowicie akceptowane przez społeczeństwo. Obecnie dzięki propagandzie medialnej można zauważyć ogromną polaryzację społeczeństwa, a także pasywno-agresywną narrację niektórych ruchów proaborcyjnych i feministycznych, takich jak Strajk Kobiet i ich hasła, np.: „To jest wojna”. Widać również, że poziom ateizmu wśród młodych ludzi jest zdecydowanie większy niż wcześniej, a ich szacunek i akceptacja wobec Kościoła katolickiego i ogólnie ludzi wierzących, znacznie spadła.

Przemoc słowna i fizyczna

Zdarzają się również przypadki agresji fizycznej wobec chrześcijan. W Polsce w 2021 roku mieliśmy jedno szczególne zabójstwo związane z wiarą. W listopadzie 2021 r. w Siedlcach brutalnie zabito 35-letniego księdza. W wielu przypadkach oskarżonych o przestępstwa na tle religijnym uniewinniano lub umorzono postępowanie. Wynika to jednak z obecnej konstrukcji prawa karnego, sporów doktrynalnych i orzeczniczych oraz niezawisłości sądów.

Trzeba również pamiętać, że niektóre media z sektora prywatnego publikują materiały, które bezpośrednio lub pośrednio atakują chrześcijan. Takie publikacje opierają się albo na nieprawdzie opartej na nieznajomości nauczania Kościoła katolickiego, albo na chęci uderzenia w chrześcijan. Często też wizerunek chrześcijan jest wykorzystywany w materiałach prasowych do celów politycznych.

Jak prawo chroni osoby religijne?

Warto wskazać również na pozytywne przykłady w odniesieniu do Polski. Lekcje religii wprowadzane są do szkół na mocy konkordatu. Wolność wyznania gwarantuje art. 53 Konstytucji RP. Przepis konstytucyjny zapewnia każdemu wolność sumienia i wyznania. Różne aspekty wolności wyznania są chronione przez m.in. prawo karne. Ponadto dyskryminacja jest zabroniona przez Konstytucję. W prywatnym zatrudnieniu pojawiają się jednak incydentalnie przypadki dyskryminacji. Władze publiczne nigdy nie utrudniały kościołom ani organizacjom chrześcijańskim publicznego eksponowania symboli religijnych. Wszelkie próby utrudniania publicznego eksponowania symboli religijnych były inicjowane przez jednostki, np. poprzez niszczenie krzyży czy kapliczek przydrożnych. Władze publiczne nie atakują chrześcijan. Jednakże niestety społeczeństwo w Polsce jest zróżnicowane, co oznacza, że są też osoby, także te mające wysoką pozycję w społeczeństwie, które podżegały do nienawiści wobec chrześcijan.

Udział w cyklicznym badaniu przyczynia się do gromadzenia wiedzy eksperckiej przez świat akademicki. Równocześnie daje przyczynek do refleksji na temat stanu przestrzegania praw chrześcijan. O ile na tle niektórych państw świata ochrona wydaje się zadowalająca, to jednak pewne specyficzne zagrożenia na gruncie krajowym już istnieją.

Przemysław Pietrzak – analityk Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris