Brak transparentności Ministerstwa Zdrowia w sprawie projektu „wytycznych” aborcyjnych. Ordo Iuris składa skargę

Adobe Stock

• Instytut Ordo Iuris złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, w związku z brakiem udzielenia przez Ministerstwo Zdrowia odpowiedzi na pytanie w sprawie „wytycznych” dotyczących wykonywania aborcji.

• Złożony przez Instytut wniosek był odnosił się do projektu „wytycznych” opracowanego przez powołany przez MZ zespół w styczniu 2024 r. Projekt nie został do tej pory ujawniony.

• Natomiast 30 sierpnia 2024 r. premier Donald Tusk, minister sprawiedliwości Adam Bodnar i minister zdrowia Izabela Leszczyna ogłosili „wytyczne”, na podstawie których lekarze mieliby przeprowadzać aborcję na podstawie okazanego przez ciężarną kobietę zaświadczenia od psychiatry.

• Chwilę wcześniej szefowa resortu zdrowia odwołała krajowego konsultanta ds. ginekologii prof. Krzysztofa Czajkowskiego, kierującego Zespołem, który był odpowiedzialny wcześniej za opracowanie „wytycznych”.

• Instytut Ordo Iuris od września 2024 usiłuje uzyskać od minister zdrowia projekt „wytycznych” opracowany przez środowisko naukowe, jednak Izabela Leszczyna konsekwentnie uchyla się od udzielenia informacji publicznej.

W sierpniu ubiegłego roku premier wraz z ministrem sprawiedliwości Adamem Bodnarem i minister zdrowia Izabelą Leszczyną ogłosili „wytyczne” dla szpitali w zakresie procedur związanych z przerywaniem ciąży w przypadkach stwierdzenia wystąpienia przesłanek ustawowych. Z dokumentu wynikało, że lekarz zobligowany jest do aborcji u kobiety ciężarnej, która zgłasza się do szpitala choćby tylko z zaświadczeniem od psychiatry o dowolnym zagrożeniu szeroko rozumianego zdrowia psychicznego.

Tuż przed opublikowaniem „wytycznych”, Izabela Leszczyna poinformowała o odwołaniu krajowego konsultanta ds. ginekologii - prof. Krzysztofa Czajkowskiego, który kierował wcześniej zespołem odpowiedzialnym za opracowanie „wytycznych”. Zespół pracujący pod nadzorem profesora zakończył swoją działalność w styczniu 2024 r., przedstawiając minister Izabeli Leszczynie odpowiednie opracowanie. Zdaniem prof. Czajkowskiego, zaistniał jednak „pewien dysonans między oczekiwaniami pani minister a efektami pracy zespołu opracowującego wytyczne odnoszące się do terminacji ciąży”.

Wynika z tego, że w efekcie prac zespołu powstał przynajmniej jeden projekt „wytycznych”, lecz nie został on następnie opublikowany, gdyż nie uzyskał akceptacji minister zdrowia. Projekt zastąpiono kontrowersyjnym dokumentem, który może prowadzić do znacznego ograniczenia wolności sumienia lekarzy.

Ordo Iuris 2 września 2024 r. zwróciło się do Ministra Zdrowia o udostępnienie informacji publicznej w postaci projektu „wytycznych” opracowanego przez środowisko naukowe, a także innych projektów, jeśli takie istniały w okresie od powołania zespołu do momentu jego rozwiązania. Instytut wystąpił również o szczegóły dotyczące pracy nad tymi projektami, w tym protokołów z posiedzeń zespołu i uchwał przez niego podjętych.

Minister zdrowia Izabela Leszczyna, z całkowitym naruszeniem procedur, nie wydając decyzji administracyjnej, wskazała, że żądany dokument ma charakter wewnętrzny i nie został zaakceptowany, a zatem nie stanowi informacji publicznej. Instytut Ordo Iuris złożył w tej sprawie skargę na bezczynność organu do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

W uzasadnieniu skargi wskazano, że minister zdrowia pominęła szereg orzeczeń sądów administracyjnych, które jasno określają, że informacją publiczną jest każda wiadomość wytworzona lub odnosząca się do władz publicznych lub innych podmiotów wykonujących zadania publiczne. Sądy administracyjne wielokrotnie wskazywały, że zarówno dokumenty urzędowe, jak i inne dokumenty, będące nośnikami informacji publicznej, podlegają udostępnieniu jako informacja publiczna.

Odmowa udostępnienia tak istotnego dokumentu, który de facto ma wpływ na poszerzenie dostępu do zabijania dzieci nienarodzonych, jest zaprzeczeniem zasady rzetelności działania administracji publicznej i prowadzi do pozbawienia obywateli możliwości zapoznania się z propozycjami „wytycznych”, które mają bezpośrednie znaczenie dla pracy lekarzy, pacjentów oraz przedstawicieli zawodów medycznych. Utrudnianie dostępu do takich dokumentów ogranicza możliwość obywatelskiej kontroli nad działaniami państwowych organów w kluczowych kwestiach etycznych i społecznych.

Instytut zwrócił też uwagę, że niejednokrotnie administracja rządowa udostępniała dokumenty o charakterze wewnętrznym jak np. notatka ze spotkania z branżą tytoniową, opublikowana na stronie Ministerstwa Rozwoju i Technologii czy opublikowana przez Ministerstwo Finansów notatka z dnia 4 marca 2020 r. ze spotkania z audytorami wewnętrznymi jednostek sektora finansów publicznych dotyczącego rozporządzenia metodologicznego, albo notatka ze spotkania komitetów audytu sektora publicznego z 18 października 2017 r.

Skarga na bezczynność trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który oceni, czy Ministerstwo Zdrowia dopuściło się bezczynności oraz czy projekt „wytycznych” powinien zostać udostępniony w trybie przewidzianym przez ustawę o dostępie do informacji publicznej.

– Walczymy w tej sprawie o transparentność w działaniu organów władzy publicznej i możliwość zapoznania się z propozycjami „wytycznych” dla podmiotów leczniczych, których procedury dotyczą w szczególności lekarzy, ale też pacjentów i innych osób wykonujących określone zawody medyczne. Dostęp do takich dokumentów jest istotnym elementem kontroli obywatelskiej nad działalnością organów administracji publicznej, ponieważ pozwala na przejrzystość procesu decyzyjnego i podejmowanych działań w sprawach publicznych. Takie stanowisko wielokrotnie przedstawiał w uzasadnieniach wyroków Naczelny Sąd Administracyjny. Dodatkowo, wbrew twierdzeniom minister zdrowia, projekt ten nie służył jedynie wewnętrznym celom, lecz stanowił uzewnętrznienie stanowiska Zespołu lekarzy i naukowców, które było niezbędne, by minister zdrowia, wydała „wytyczne” – wskazuje adw. Magdalena Prządka - Leszczyńska z Centrum Interwencji Procesowej Ordo Iuris.